--> ::هه‌رێمی هیچ ::

هه‌رێمی هیچ

Monday, January 31, 2005

نزار قباني
خبز وحشيش وقمر

عندما يُولدُ في الشرقِ القَمرْ
فالسطوحُ البيضُ تغفو...
تحتَ أكداسِ الزَّهرْ
يتركُ الناسُ الحوانيتَ.. ويمضونَ زُمرْ
لملاقاةِ القمرْ..
يحملونَ الخبزَ، والحاكي، إلى رأسِ الجبالْ
ومعدَّاتِ الخدرْ..
ويبيعونَ، ويشرونَ.. خيالْ
وصُورْ..
ويموتونَ إذا عاشَ القمرْ

ما الذي يفعلهُ قرصُ ضياءْ
ببلادي..
ببلادِ الأنبياْ..
وبلادِ البسطاءْ..
ماضغي التبغِ، وتجَّارِ الخدرْ
ما الذي يفعلهُ فينا القمرْ؟
فنضيعُ الكبرياءْ
ونعيشُ لنستجدي السماءْ
ما الذي عندَ السماءْ
لكُسالى ضعفاءْ
يستحيلونَ إلى موتى..
إذا عاشَ القمرْ..
ويهزّونَ قبور الأولياءْ
علّها..
ترزقُهم رزّاً وأطفالاً..
قبورُ الأولياءْ..
ويمدّونَ السجاجيدَ الأنيقاتِ الطُررْ
يتسلّونَ بأفيونٍ..
نسمّيهِ قدرْ..
وقضاءْ..
في بلادي..
في بلادِ البسطاءْ..

أيُّ ضعفٍ وانحلالْ
يتولانا إذا الضوءُ تدفّقْ
فالسجاجيدُ، وآلاف السلالْ
وقداحُ الشاي.. والأطفال.. تحتلُّ التلالْ
في بلادي..
حيثُ يبكي الساذجونْ
ويعيشونَ على الضوءِ الذي لا يبصرونْ
في بلادي..
حيثُ يحيا الناسُ من دونِ عيونْ
حيثُ يبكي الساذجونْ
ويصلّونَ، ويزنونَ، ويحيونَ اتّكالْ
منذُ أن كانوا.. يعيشونَ اتّكالْ
وينادونَ الهلالْ:
" يا هلالْ..
أيها النبعُ الذي يمطرُ ماسْ
وحشيشاً.. ونُعاسْ
أيها الربُّ الرخاميُّ المعلّقْ
أيها الشيءُ الذي ليسَ يُصدَّقْ
دُمتَ للشرقِ.. لنا
عنقودَ ماسْ
للملايينِ التي قد عُطِّلت فيها الحواس "

في ليالي الشرقِ لمّا
يبلغُ البدرُ تمامهْ..
يتعرّى الشرقُ من كلِّ كرامهْ
ونضالِ..
فالملايينُ التي تركضُ من غيرِ نعالِ..
والتي تؤمنُ في أربعِ زوجاتٍ..
وفي يومِ القيامهْ..
الملايينُ التي لا تلتقي بالخبزِ.. إلا في الخيالِ
والتي تسكنُ في الليلِ بيوتاً من سعالِ..
أبداً.. ما عرفتْ شكلَ الدواءْ..
تتردّى..
جُثثاً تحتَ الضياءْ..

في بلادي..
حيثُ يبكي الساذجونْ
ويموتونَ بكاءْ
كلّما طالعهم وجهُ الهلالِ
ويزيدونَ بكاءْ
كلّما حرّكهم عودٌ ذليلٌ.. و"ليالي"..
ذلكَ الموتُ الذي ندعوهُ في الشرقِ..
"ليالي".. وغناءْ
في بلادي..
في بلادِ البُسطاءْ..

حيثُ نجترُّ التواشيحَ الطويلهْ..
ذلكَ السلُّ الذي يفتكُ بالشرقِ..
التواشيحُ الطويلهْ
شرقُنا المجترُّ.. تاريخاً.. وأحلاماً كسولهْ
وخُرافاتٍ خوالي..
شرقُنا، الباحثُ عن كلِّ بطولهْ
في (أبي زيدِ الهلالي)..


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Thursday, January 27, 2005

لانه‌که‌م...

ئه‌ڵێن گوێچکه ماسی ئازارێکی زۆر ئه‌کێشێ و به‌رهه‌مه‌که‌یو مروارییه‌کی دره‌وشاوه و جوان و به‌ نرخه.



ئه‌زانم ماندووی، هه‌ندێ جاریش بێزار... لانه‌که‌م بۆ بینینی ئه‌ستێره‌کان زۆر جار پێویست به ئاسمانێک جگه له ئاسمانی دڵت ناکات. منیش ئه‌زانم دڵه‌که‌ت ساف، سافه. ته‌ماشایه‌کی ئه‌و دڵه سافه‌ت بکه ئه‌وسا جریوه‌ی هه‌زاران ئه‌ستێره ئه‌بینی!


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Wednesday, January 26, 2005

ئاو. ئاو. ئاو. ئاو. ئاو



هه‌ڵم، هه‌ڵم، هه‌ڵم و هه‌ڵم

هه‌ور، هه‌ور، هه‌ور و هه‌ور

باران، باران، باران

جۆگه‌له، ده‌ریا، ڕووبار، کانیاو، زه‌ریا

هه‌تاو، هه‌تاو، هه‌تاو و هه‌تاو



هه‌ڵم و باران و به‌فر و ته‌رزه و جۆگه‌له و هه‌تاو و هه‌ڵم و باران و به‌فر و ته‌رزه و ده‌ریا و هه‌تاو و...



سووڕی ئاو!


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Monday, January 24, 2005

به‌فر ئه‌بارێ، ده‌مێک بوو چاوه‌ڕێیم ئه‌کرد. زستانی بێ به‌فر خۆش نی‌یه. زستانی سپی جوانه.



به‌یانی بوو له خه‌و هه‌ستام

که ڕوانیم به‌فره باریوه

سلێمانی ئه‌ڵیی به‌لقیسه و تارای زیوینی پۆشیوه.



پیره‌مێرد


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Sunday, January 23, 2005

هه‌ر چه‌نه بیری لێ ئه‌كه‌مه‌وه ئه‌م وه‌ڵامه و گورگ و ڕێویه بۆ چی‌یه كه‌متر تێ‌ئه‌گه‌م. چووی بۆ لای سه‌رۆكیك یان چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌ك و دوو سێ پرسیاری كلاسیكت كردووه ئه‌و هه‌موو هات و هاواره‌ی ئه‌و سایت و ڕۆژنامانه‌ی نه‌ئه‌ویست، هه‌ر چه‌نده به‌ینی خۆشمان بێ حه‌زت لێ‌یه. له‌وه‌ش بگه‌ڕێین من وه‌كو ژنێك شه‌رمم له نوسینی هه‌ندێك له‌و نوسه‌رانه كرد و زیاتر شه‌رمم له نووسینه‌كه‌ی تۆ كرده‌وه. ئاخر تۆی نووسه‌ر كه له‌ ماوه‌ی11 ساڵ بوونت له ده‌ره‌وه‌ی وڵات یه‌ك ده‌قه‌ت به فێڕۆ نه‌داوه و هه‌ر خه‌ریكی خو‌ێندن و زانست وه‌رگرتن بووی، نه‌ئه‌بوو ئاوها وه‌ڵامی پیاوه‌كانت بدایه‌ته‌وه. ئه‌وه چ نه‌وعه وه‌ڵامدانه‌وه‌یه‌كه؟ ئه‌زانی چی، ئه‌و وه‌ڵامه‌تم بیست جار خوێنده‌وه و هه‌موو جارێ ته‌مه‌ننام ئه‌كرد كه چاوم ڕێشكه و پێشكه ئه‌كات و من هه‌ڵه‌م و ئه‌وه تۆ نیت ئاوها وه‌ڵام ئه‌نووسیته‌وه. مهاباد قه‌ره‌داغی ئه‌ڵێ:" بیرتان نه‌چێت هاوسه‌ره‌كانتان، خوشكه‌كانتان، دایكتان و ژنانی بنه‌ماڵه‌تان بهێنن، چونكه له فه‌رمایشته‌كانتاندا وا ده‌رده‌كه‌وێت ڕێگه‌تان داوه ژنانه‌كانتان(ژنه‌كانتان) ئازاد و چالاك بن" هه‌روه‌ها ئه‌ڵێ:" به‌ڵێنیش بێت ئه‌گه‌ر پۆستی وه‌زاره‌تێكم وه‌رگرت بیبه‌خشم به هاوسه‌ره‌كه‌ی تۆ ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت چاره‌كێكی من چالاك بێت". ئاخر ئه‌زانی چی،له كه‌لتوری زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكاندا وایه بۆ سه‌رشۆڕكردنی پیاو یان تایفه‌ و خێڵێك، ژنه‌كانیان به‌ر جنێو ئه‌ده‌ن و پیاوه‌كان سووك ئه‌بن و ڕه‌زیل ئه‌كرێن. تۆش خانمه خه‌باتگێڕه‌كه‌م هه‌مان ڕێگات گرتووه و بۆ قوڕ به‌ سه‌ری منی ژن كه چاوی هیوام له كه‌سانی وه‌كو تۆیه، دیسانه‌وه دێی بۆ سوكایه‌تی كردن به به‌رپرسی سایتێك ناوی ژن و هاوسه‌ره‌كه‌ی دێنیی. ئه‌زانم كه ئه‌و باسی ژن و بنه‌ماڵه‌ی مه‌سعود بارزانی كردووه به‌ڵام ئه‌و پیاوه و له‌وانه‌یه بانگه‌شه‌ی فیمینیست بوون نه‌كات. به‌ڵام تۆ مهابادی خۆشه‌ویست چۆن ئه‌بێ به هه‌مان زمانی باوكسالارانه قسه بكه‌یت و وه‌ڵام بده‌یته‌وه؟ ئه‌گه‌ر ڕه‌خنه‌ت له خۆی هه‌یه ڕووی قسه‌ت له خۆی بێت و به‌س ناوی ژن و هاوسه‌ری مه‌هێنه مه‌یدانه‌وه. ئه‌مه كه‌ی بوو به دابی مافی یه‌كسانی ژن و پیاو و... له‌وه‌ش گه‌ڕێین ئه‌وه ناچێته خانه‌ی گفتوگۆیه‌كی شارستانیانه‌وه.



مه‌هاباد ئه‌ڵێ: "خۆ ئه‌گه‌ر له به‌ر ناوی باب و برا و مێرد و خزم ته‌عینم كات، ئه‌وه هیچ، چونكه خۆم له هه‌موویان ناودارترم و هه‌موویان شانازیم پێوه ده‌كه‌ن"



باسی ئه‌وه‌ت كردووه كه تۆ له ناسیاو و مێرد و باب به ناوبانگتری و خۆتت پێوه هه‌ڵكێشاوه. ڕاستت ئه‌وێ وایه تۆ ناسراوی و ناسراو بووی. چ ئه‌و كاته‌ی وه‌كو كچه گه‌نجێكی شاعیر و چ ئێستایش. من مهاباده‌كه‌ی جارانم خۆش ئه‌وێ و ئه‌مه‌ی ئێستا تۆمورێكی خراپی ئه‌و مرۆڤه‌ی پێشووه. ئه‌وه‌ی من بزانم. نه‌جیبه ئه‌حمه‌د، ڕیواس ئه‌حمه‌د، كوردستان موكریانی، نه‌زه‌ند به‌گیخانی و هه‌موو ئه‌و ژن و پیاوه ناسراو و نووسه‌رانه هه‌ر به خۆیانه‌وه و به هۆی ڕه‌نج و خه‌بات و شه‌ونخونی خۆیانه‌وه ناسراون. ئیتر له تایبه‌ت بوونی ناسراو و بوونی تۆ بۆ خودی خۆت تێناگه‌م.



مهاباد خان، من هیچ هیوایه‌كه‌م به تۆ نی‌یه و تۆ به نوێنه‌ری خۆم نازانم و پێم وا نییه ڕۆژێك له ڕۆژان بتووانیت زمانیکی زانستییانه‌ت هه‌بێ بۆ داكۆكی كردن له مه‌سه‌له‌ی ژن.



چاوه‌ڕێی هیچ وه‌ڵامێكیش نیم چونكه وه‌كو خۆت پار كه له باره‌ی فاتیمه شاهینداڵه‌وه ده‌رباره‌ی كۆڕه‌كه ڕه‌خنه‌یه‌كم نووسیبوو، منت به ژنێك كه زمانێكی پیاو سالارانه‌ی هه‌یه و به ناكه‌ست ناو زه‌د كردم ، ئیستاش شته‌كان نه گۆڕاون و هه‌ر كه‌س ڕه‌خنه‌ت لێبگریت چ ژن و چ پیاو تۆ هه‌ر له سۆنگه‌ی بازرگانی به مه‌سه‌له‌ی ژن و فاتیمه‌كان و ئه‌سرینه‌كان و پێلاكان، هه‌موو خه‌ڵك به ناكه‌س و پیاوسالار دائه‌نێیت. غافڵ له‌وه‌ی وه‌ڵامه‌كانی خۆت زۆر زۆر دڵساردكه‌ره‌وه‌ن و به داخه‌وه هیچ خزمه‌تێك به ڕه‌وتی ئازادی ژنان ناكات به‌ڵكو زه‌ره‌رێكی گه‌وره‌ و ترسناكه بۆ بزوتنه‌وه‌ی ئازادی ژنی كورد.





* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Thursday, January 20, 2005

هه‌لبژاردن. دائه‌نیشی کتێبه مێژووییه‌کان ئه‌خوێنییه‌وه. ته‌ماشای ئه‌نجامی کاری ئه‌وان ئه‌که‌ی و ئه‌ڵێی ئه‌ی هاوار چ هه‌لی زێڕینیان ده‌ست که‌وتووه و نه‌یان قۆزتۆته‌وه. ئه‌ڵیی بۆ وایان کرد؟ له ماڵه‌کان، قاوه‌خانه‌کان و له ناو پاسه‌کاندا یه‌کتر ئه‌بینین. ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ به‌ڵێ، بۆ کورد باشتره ده‌نگ بده‌ی. ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ نا، بۆ کورد باشتره ده‌نگ نه‌ده‌ی. ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ ئه‌ی چۆن ئه‌رێ وه‌ڵا. ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ نه‌وه‌لا، بۆ کێ ده‌نگ بده‌م، مه‌سعود و جه‌لال. ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ وه‌ڵاهی شه‌خسیه‌ن خۆ من عێراقی نیم به‌ڵام... . ده‌نگ ئه‌ده‌ی؟ نا ده‌نگی چی، من له‌و باکوره‌وه چۆن بێم بۆ ستۆکهۆڵم.

ژنێک ووتی: من ده‌نگ ناده‌م چونکه کوردی سوریام به‌ڵام مێرده‌که‌م و مناڵه‌کانم بۆیان هه‌یه ده‌نگ بده‌ن.

ژنێکی تر ووتی: من کوردی عێراقم به‌ڵام مێرده‌که‌م ناتووانێ ده‌نگ بدات چونکه کوردی ئێرانه و مناڵه‌کانیشم بۆیان نییه ده‌نگ به‌ن، چونکه به گوێره‌ی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌که ئه‌بێ باوک عێراقی بێ و دایک حیساب ناکرێ.

و ئه‌مه‌ش له هه‌ڵبژرادن. سبه‌ی ئه‌وانه‌ی دوای خۆمان که کتێبه مێژووییه‌کان ئه‌خوێننه‌وه، چۆنمان حوکم له‌ سه‌ر ئه‌ده‌ن و بڕیاره‌کانمان به ده‌نگ دان یان نه‌دان چۆن هه‌ڵئه‌سه‌نگێنن؟!


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Wednesday, January 19, 2005

سبه‌ی وه‌کو ئه‌مڕۆ نابێ. تۆ ئیتر لێره نابی. منیش زۆرت بیر ئه‌که‌م. بیری ده‌ربه‌ندی په‌پووله‌کانت، بیری یادگاره کۆنه‌کان و به قوربانی دڵۆپه‌ فرمێسکه‌کانت ئه‌بم. سبه‌ی وه‌کو ئه‌مڕۆ نابێ، تۆ لێره نابی و منیش ته‌نیا چاو ئه‌بڕمه شوێنه‌که‌ت و زۆرت بیر ئه‌که‌م.





* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Monday, January 17, 2005

ئه‌مڕۆ ویستم باسی هه‌ڵبژاردن بکه‌م و دیم له وه‌بڵاگی هێمن عه‌بدوڵا و هه‌ورامان له‌و باره‌وه نووسراوه. منیش هه‌ستم وه‌کو ئه‌وان وا بوو. نازانم بۆ ئه‌و ئاڵا و ئه‌ڵاهو ئه‌کبه‌ره چاوم ئازار ئه‌دات...



ده‌نگ ئه‌ده‌م یان نا، هێشتا بۆم ساغ نه‌بۆته‌وه. نازانم. لانه ئه‌ڵێ که ئه‌و بڕیاری داوه ده‌نگ بدات. من و باوکی هێشتا بیری لێئه‌که‌ینه‌وه. هه‌رچه‌ند ته‌رازوی باوکیان زیاتر به‌ره‌و ده‌نگدان لا سه‌نگ ئه‌بێ.


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Friday, January 14, 2005

خۆ نابێ هه‌ر له خه‌مه‌کانتا به‌شدار بم، کفر نابێ که جار به جاریش خۆشییه‌کانتم له‌گه‌ڵ به‌ش بکه‌ی. کفره؟!


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Monday, January 10, 2005

دوو ساڵی ڕێکه من هه‌مان پۆتینم له پێدایه. جوتێ پۆتینی ڕه‌شی نه کورت و نه درێژ. پۆتینه‌کانم مۆکایه‌ و پاژنه‌ به‌رز نییه. وا بزانم پاژنه‌که‌ی2 سانتیمه‌تر ئه‌بێ. دوو ساڵی ڕیکه به زستان و به‌هار و پاییز له خزمه‌تی پێی مندایه. بۆ جه‌ژن، ئیش، چوونه بازاڕ و ماڵان هه‌ر ئه‌وه و ئه‌و. پێڵاوه‌کانی ترم ئیسراحه‌تییان کردووه. ئه‌زانم عاده‌تێکم هه‌یه که به جلێک، پێڵاوێک، ڕه‌نگێک و گۆرانییه‌که‌وه گرتم، تا وازی لێ ئه‌هێنم و قوتارم ئه‌بێ، قیر سپی ئه‌بێ. بۆ ئه‌م جووته پۆتینه‌ش هه‌روا... ئاوها خووم پێوه گرتووه که به ته‌واوی شێوه‌ی پێمی گرتووه و زۆر جار بێ ئه‌وه‌ی ته‌ماشای بکه‌م پێکانم و پۆتینه‌کان خۆیان یه‌کتر ئه‌دۆزنه‌وه.



ئه‌مڕۆ له ئیش ئه‌هاتمه‌وه نازانم بۆ له پڕ و چاوم به پۆتینه‌کانم و هه‌نگاوه‌کانم که‌وت. جووتێ پۆتینی ڕه‌شی، ڕه‌نگ لێ بڕاو و کۆن و بێ خزمه‌ت که بێ تاقه‌ت و ماندوو پێ گه‌وره و پانه‌کانمی له خۆیدا جیکردبووه‌وه و قورس قورس هه‌نگاوه‌کانمی ئه‌برده پێشه‌وه...



سبه‌ی پێش چوونه ئیش پێڵاوه‌کانم پاک ئه‌که‌مه‌وه بۆیاغی ئه‌که‌م. یان ئه‌چم جۆتێک پێڵاوی تر ئه‌کڕم و پۆتینه‌کانم خانه‌نشین ئه‌که‌م.


* * * * * * * * * * * * * * * * * * * *